Nhân kỷ niệm 15 năm thành lập Trung tâm Khoa học và Bồi dưỡng cán bộ (Trung tâm KH&BDCB)-KTNN và 5 năm Tạp chí NCKHKT ra số đầu tiên. PV Tạp chí NCKH KT đã phỏng vấn ông Đỗ Bình Dương, nguyên UV BCH TƯ Đảng, nguyên Tổng KTNN về sự hình thành và phát triển cũng như định hướng phát triển của TT KH&BDCB.
* Thưa ông, với tư cách nguyên là Tổng KTNN, xin ông có thể cho biết, trong giai đoạn đầu dưới sự chỉ đạo lãnh đạo của Ban cán sự, lãnh đạo KTNN, hoạt động của Trung tâm KH&BDCB với nhiệm vụ trong tâm là đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, nghiên cứu khoa học, thông tin khoa học được định hướng như thế nào?
- Những giai đoạn đầu mới thành lập KTNN, vấn đề tuyển dụng cán bộ luôn được quan tâm hàng đầu. Vì là ngành mới nên chúng tôi với suy nghĩ là tập hợp anh em ở tất cả các ngành mà chủ yếu là cán bộ chủ chốt của ngành tài chính về làm việc tại KTNN. Nhưng cán bộ lúc hiểu về kiểm toán còn lơ mơ, kiến thức về kiểm toán chưa có. Nhưng với lòng nhiệt huyết, với trách nhiệm được Đảng, Nhà nước giao, chúng tôi đã bắt tay vào làm với tất cả hiểu biết của mình. Tuy nhiên, để làm có bài bản, làm những việc mà cuộc sống đòi hỏi thì chưa đáp ứng được. Trong bối cảnh đó, KTNN đã tổ chức các chuyến đi học tập, tìm hiểu nghiên cứu xem xét các nước bạn làm ngành nghề này như thế nào. Một trong những nước mà giúp đỡ chúng ta rất nhiều là CHLB Đức. Đất nước bạn đã hỗ trợ, giúp đỡ chúng ta trên rất nhiều mặt. Nhưng để phù hợp hơn với đất nước ta, chúng ta đã vừa làm, vừa rút kinh nghiệm, tiếp thu những gì phù hợp với hoàn cảnh của mình. Bởi vì, với chúng ta mọi thứ chỉ mới bắt đầu. Vấn đề bức xúc đặt ra là phải có một Trung tâm để nghiên cứu về lý thuyết cũng như thực tiễn kiểm toán, để hệ thống lại cho phù hợp với bối cảnh của Việt Nam, sát với thực tiễn của Việt Nam và mang lại hiệu quả cao về việc giám sát nền tài chính quốc gia, đảm bảo cho việc chi tiêu được minh bạch.
Với suy nghĩ như vậy đòi hỏi phải ra đời TTKH&BDCB. Trung tâm phải có nhiệm vụ đi sâu nghiên cứu về KHKT, tìm hiểu xem thế giới người ta làm như thế nào, Việt Nam làm ra sao cho phù hợp? Phải xây dựng được cơ sở lý luận, luận cứ khoa học và thực tiễn đưa vào quy trình chuẩn mực kiểm toán để cán bộ kiểm toán có thể đưa vào hoạt động thực tiễn.
Trên cơ sở nghiên cứu, TT phải tiếp tục đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ để mọi người có được nhận thức chung về công việc của mình, có được sự thống nhất ý chí, hành động, để đạt được mục tiêu kiểm toán phải đảm bảo tính minh bạch cho nền tài chính quốc gia.
Tuy nhiên, nhận thức của xã hội về KTNN giai đoạn đó còn khá mơ hồ, đến cá nhân tôi người ta chỉ gọi là ông giám đốc, ông chủ tịch kiểm toán của một công ty kiểm toán gì đó… Nhiệm vụ được đặt ra lúc đó là chúng ta phải giải thích Kiểm toán là gì, sau đó phải đi đến định nghĩa về KTNN, có dẫn chứng cụ thể người dân nhận thức được về KTNN.
Với những ý nghĩa như vậy, với mục đích ban đầu là nghiên cứu, rồi đào tạo và thông tin cho người dân biết, hiểu về Kiểm toán, sự ra đời và hoạt động của TT là rất quan trọng và đã mang lại được nhiều thành tựu đáng ghi nhận.
* Trong bối cảnh hoạt động đào tạo, NC KH còn nhiều khó khăn, do KTNN là cơ quan mới thành lập, đặc biệt là khó khăn về nguồn lực và kinh phí. Lãnh đạo KTNN mà đặc biệt là ông, trong thời gian đó đã có những phương hướng gì để TT đi vào hoạt động có hiệu quả?
- Thời gian đầu lựa chọn cán bộ về TT khá vất vả, cũng có nhiều anh em không muốn làm. Nhưng cũng có nhiều người nhiệt tình có trách nhiệm như đồng chí Nguyễn Đình Hựu, nguyên GĐ TT.
Lãnh đạo KTNN lúc bấy giờ cũng có cùng chung suy nghĩ là tập hợp những anh em vừa có chuyên môn vừa qua thực tiễn công tác và từng làm công tác giảng dạy, như đồng chí Nguyễn Đình Hựu, đồng chí Đinh Trọng Hanh hay là đồng chí Giám đốc đương nhiệm PGS.TS Ngô Trí Tuệ… về làm công tác tại Trung tâm. Như vậy, về đội ngũ lãnh đạo cũng được tuyển khá kỹ lưỡng.
Còn về kinh phí hoạt động lúc đó được trích từ nguồn ngân sách của ngành. Đặc biệt, công tác nghiên cứu thời gian đó được Bộ Khoa học Công nghệ (KHCN) hỗ trợ rất nhiều. Bộ KHCN giao cho chúng ta một số đề tài thời gian đầu và tăng dần theo hàng năm để chúng ta có kinh phí cho hoạt động. Giai đoạn đầu, ngoài các công trình nghiên cứu khoa học do Trung tâm thực hiện, Lãnh đạo KTNN còn giao cho các KTV nghiên cứu nhắm gắn với thực tiễn công tác. Trên cơ sở đó số lượng đề tài được nghiên cứu ngày càng nhiều lên và kinh phí dành cho công tác NCKH ngày một lớn hơn. Điều đó ngày càng khuyến khích cán bộ đầu tư cho công tác NCKH, tạo nên một bức tranh NCKH của KTNN rất là nhiều triển vọng. Và rất phấn khởi là hầu hết các kết quả nghiên cứu đều được đưa vào trong thực tiễn, có nhiều ứng dụng trong công tác kiểm toán và mang lại hiệu quả nhất định. Nhiều Bộ, ngành đánh giá tốt công tác NCKH của KTNN và cho rằng KTNN làm công tác NCKH là có hiệu quả chứ không phải làm xong là đút ngăn kéo. Qua đó chúng ta luôn nhận được sự ủng hộ của các cơ quan liên quan và chỉ với khoản kinh phi còn eo hẹp đó, nhưng luôn có được sự tâm huyết của lãnh đạo, cán bộ trung tâm, hàng năm các mặt công tác đều có kết quả năm sau cao hơn năm trước.
Về công tác đào tạo cũng có nhiều kết quả đáng ghi nhận. KTV một năm đi công tác tối đa 10 tháng, chậm nhất là 30/11 phải kết thúc tất cả các cuộc kiểm toán. Trên cơ sở ấy, sau khi hoàn thiện tất cả các BCKT, sau kỳ nghỉ tết, cán bộ, KTV tập trung học từ tháng 1,2 cho đến tháng 4. Việc học những chuyên đề gì, TTKH chịu trách nhiệm tổ chức và trực tiếp giảng dạy những nội dung nào. Những chuyên đề nào thì mời các GS, TS ngoài ngành nhưng lại có kiến thức chuyên sâu về kế toán, kiểm toán đều được chuẩn bị rất kỹ càng. Tôi vẫn còn nhớ, thời gian đó, chúng ta thường mời anh Tào Phùng, đại diện Bộ Tài chính và sau nay là Phó Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Ngân sách của Quốc hội, những người có kiến thức, đặc biệt là kiến thức thực tiễn bồi dưỡng những kiến thức chuyên môn, cập nhật những chính sách chế độ của Nhà nước cho KTV.
Mặt khác, trên cơ sở đặt ra những vấn đề sắp tới cần làm những cái gì, Đảng, NN và nhân dân đòi hỏi KTNN phải tập trung cho những vấn đề gì?... TT phải chịu trách nhiệm đào tạo một số chương trình và chủ động mời các chuyên gia bên ngoài tới giảng dạy cho một số chuyên đề. Hàng năm số lượng KTV mới được bổ sung hay số cũ đều phải tham gia học tập theo khung đào tạo đã được lãnh đạo KTNN phê duyệt. Từng bước một trình độ KTV được tăng lên, khung chương trình đào tạo bồi dưỡng ngày càng có đổi mới, phần nào đáp ứng được những đòi hỏi từ thực tiễn. Để làm được những điều này có sự góp sức rất lớn của những cán bộ có kiến thức chuyên ngành chuyên sâu, những cán bộ có học hàm học vị và những cán bộ của TT.
* Mặc dù đã về nghỉ chế độ hưu được một thời gian, nhưng bản thân ông đã dành nhiều sự quan tâm tới sự phát triển KTNN nói chung và các đơn vị trực thuộc trong đó có TT KH&BDCB. Nhận định của ông về việc phát triển nói chung của KTNN và TTKHBDCB nói riêng.
- Tôi về KTNN năm 2000, lúc đó đồng chí Tổng KTNN Vương Hữu Nhơn đã về được 6, 7 tháng. Khi tôi về các đơn vị trực thuộc chỉ có 9 sau đó lên 11 đơn vị với 223 cán bộ công nhân viên. Cán bộ lúc đó làm việc rất khó khăn, trụ sở không có mà phải đi thuê, mượn. Dù cán bộ chỉ có trên 200 người một chút nhưng có những phòng chỉ có 5m2 mà có tới 20 người, chỗ ngồi không có chỗ làm việc thì chắp vá. Mọi thứ lúc đó còn rất nhiều khó khăn
Sau đó, từ chỗ chỉ có hơn 200 cán bộ, số lượng cán bộ công chức, KTV tăng dần lên, khoảng 400 người, các đơn vị trực thuộc lên đến con số 19 đơn vị. Và với nguồn lực như thế, con số các cuộc kiểm toán thời gian đầu chỉ dừng lại ở hai ba chục cuộc/ năm, rồi cũng tăng dần lên 50, 60 rồi 70 cuộc kiểm toán/năm, năm 2006 KTNN làm được khoảng 80 cuộc.
Nhìn nhận bước đi của KTNN, chúng ta có thể nhận thấy đó là sự phát triển vượt bậc, có những giai đoạn phát triển nhảy vọt. Những kết quả mà kiểm toán mang lại mỗi năm lớn hơn, và ngày càng đáp ứng được những đòi hỏi của cuộc sống. Có những kết quả kiểm toán khi được công bố đã làm xôn xao dư luận, ví dụ như các cuộc kiểm toán chương trình Mía đường của CP, kiểm toán các dự án về xây dựng cầu đường.. những vấn đề nóng bỏng của cuộc sống. KTNN dám đấu tranh, không ngại va chạm và đã cung cấp được nhiều số liệu cho các ngành, các cơ quan của QH để làm tài liệu tham khảo, nghiên cứu, là minh chứng để đấu tranh với các hiện tượng tiêu cực và đồng thời cung cấp những số liệu tham khảo cho việc đề ra đường lối mới, chính sách mới. Những đóng góp, kết quả mà KTNN thu được qua hàng năm đều được Đảng, Nhà nước và nhân dân ghi nhận.
Đặc biệt, việc ra đời được Luật KTNN được coi là bước ngoặt trong chặng đường hình thành và phát triển của ngành. Trên cơ sở đó, KTNN phát triển ngày càng mạnh mẽ hơn.
Sau khi về nghỉ hưu, tôi vẫn luôn dõi theo từng bước phát triển của KTNN và cũng rất phấn khởi khi được chứng kiến sự lớn mạnh đó. Về tổ chức bộ máy ngày càng được kiện toàn với 30 đơn vị trực thuộc, số lượng cán bộ đã gần 2000 người. Một sự trưởng thành nhanh chóng và lớn mạnh trước sự đòi hỏi của cuộc sống. Với trách nhiệm từng là lãnh đạo ngành, và cho đến bây giờ khi đã về hưu trong thâm tâm lúc nào tôi cũng luôn nghĩ về KTNN, nơi mình đã từng sống và làm việc, đóng góp một phần nhỏ bé vào sự nghiệp chung, lúc nào cũng tự hào về KTNN, muốn dành hết tâm nguyện của mình cho KTNN, dành thời gian nghiên cứu để có thể đóng góp được chút ít gì đó cho sự phát triển bền vững của KTNN.
Tất nhiên gắn với sự phát triển chung đó, TTKH cũng có những bước phát triển nhanh, mạnh. Từ số đội ngũ cán bộ còn mỏng, 9-10 người cho đến giờ cũng đã lên tới hơn 30 người. Nhiều mảng công tác được thực hiện thường xuyên đóng góp vào sự phát triển chung của toàn ngành.
Tuy nhiên, có điều vẫn khiến tôi băn khoăn. Tôi vẫn dõi theo bước phát triển của TT và đôi khi tự hỏi rằng, không biết chiếc áo mà TT đang mặc đã chật đến mức nào rồi? Giờ phải tính xem cho nó mặc tấm áo như thế nào thì vừa, cần phải hình dung ra sao, làm thế nào để đáp ứng được sự đòi hỏi ngày càng cao của cuộc sống.
Cá nhân tôi đã nghĩ nhiều tới vấn đề này và cũng là người đầu tiên đề xuất với lãnh đạo KTNN rằng cần phải may một tấm áo mới cho TT, TT này cần phải trở thành Học viện Kiểm toán. Bởi việc đào tạo KTV, dù có nhiều trường ĐH đào tạo về kiểm toán đó chỉ là lý thuyết, chưa có kiến thức sâu nhất là kiến thức thực tế về kiểm toán, vây thì chỉ có những người trong ngành kiểm toán mới có thể đào tạo được những chuyên gia giỏi và Học viện Kiểm toán là địa chỉ phù hợp cho việc này. Ngoài ra, để thực hiện được theo đúng khẩu hiệu của ngành “Công minh chính trực. Nghệ tinh tâm sáng”. đòi hỏi KTV phải thật giỏi nghề và giữ tâm thật trong sáng. Muốn thế phải có nơi đào tạo đủ tầm cỡ như Học viện kiểm toán. Tôi cho rằng việc ra đời của Học viện là rất quan trọng. Bởi với mô hình tổ chức bộ máy vừa làm công tác bồi dưỡng, vừa làm công tác nghiên cứu, thông tin như hiện nay thì độ chuyên sâu, nghệ tinh chưa thể đạt được.
Ý tưởng thành lập Học viện Kiểm toán trong tôi là như vậy. Cho đến bây giờ không biết rằng những suy nghĩ của mình có đúng không, nhưng tôi hy vọng rằng nó vẫn là suy nghĩ thức thời, KTNN, xã hội vẫn đòi hỏi phải có một cơ sở đào tạo để đáp ứng cho đòi hỏi kiểm toán, đáp ứng được những đòi hỏi của xã hội, nhân dân làm sao giám sát được tốt nhất, đảm bảo cho nền tài chính quốc gia minh bạch.
* Việc thành lập Học viện Kiểm toán đã được cụ thể hóa trong Chiến lược phát triển KTNN đến năm 2020. Để hoàn thành tốt được nhiệm vụ này đòi hỏi phải là sự tổng hợp sức mạnh của cả ngành KTNN nói chung. Còn riêng với TT KH&BDCB, theo ông cần phải có những hành động cụ thể gì?
- Theo tôi cái quan trọng nhất đối với TTKH là phải tổng kết lại, những gì đã và chưa làm được và sắp tới cần phải làm gì. Lãnh đạo TT phải nghiên cứu và đề xuất chiến lược phát triển của chính mình để đáp ứng với đòi hỏi của giai đoạn cách mạng mới. Theo tôi, đây đã là việc cấp bách rồi. Điều này đòi hỏi sự quyết tâm rất lớn của lãnh đạo, cán bộ chủ chốt TTKH và lãnh đạo KTNN về sự cần thiết phải ra đời Học viện KT. Chúng ta luôn đòi hỏi cán bộ phải được đào tạo chuyên sâu, KTNN phải có được những chuyên gia về nhiều lĩnh vực. Vậy thì đâu sẽ là nơi đào tạo được những cán bộ như thế. Trong khi đó, thực tiễn cho thấy cán bộ già thì thiếu lý thuyết còn cán bộ trẻ thừa lý thuyết nhưng lại quá thiếu thực tiễn, đôi khi lại yếu cả về văn hóa ứng xử. Vậy thì vai trò, nhiệm vụ của TT là phải làm sao bồi dưỡng cán bộ cả về kiến thức khoa học, lý luận và thực tiễn, bồi dưỡng cả về đạo đức lối sống. Thực hiện tốt được những điều đó sẽ nâng cao được tầm quan trọng và giá trị đích thực của cái nôi bồi dưỡng, đào tạo cán bộ KTNN.
Thưa ông, đầu tháng 3 tới, TT KH&BDCB kỷ niệm 15 năm thành lập. Quãng thời gian chưa dài nhưng cũng không phải là ngắn đối với một đơn vị đang trong giai đoạn xây dựng và trưởng thành này. Mong ông có những chia sẻ với TT nhân dịp kỷ niệm quan trọng?
- Phải thấy rằng, cán bộ của TT vất vả lo toan nhiều mặt. Tôi mong mỏi làm sao TT phát triển đảm bảo được lộ trình trở thành Học viện Kiểm toán; đời sống cán bộ công nhân viên ngày càng tốt hơn. Mong mỏi nhất là TT đoàn kết thống nhất và đặc biệt là tư duy sáng tạo đổi mới hơn nữa để phát triển nhanh, mạnh và bền vững . Xin chúc anh em cán bộ lãnh đạo TT tài năng, trí tuệ, sáng tạo, mạnh bạo tiến lên. Cán bộ công nhân viên đoàn kết, tin tưởng và nỗ lực làm việc để cùng nhau vun đắp cho TT ngày càng phát triển. Chúc TT nhanh chóng trở thành Học viện Kiểm toán như mong ước của những người đi trước như chúng tôi./.
